راهنمای جامع حاکمیت شرکتی

حاکمیت شرکتی و مباحث مربوط به آن مانند الگوهای حاکمیت شرکتی، حاکمیت شرکتی در ایران، نظام حاکمیت شرکتی، هماهنگی میان حاکمیت و مدیریت، استانداردهای حاکمیت شرکتی و... امروزه بسیار مورد توجه سازمان‌ها و شرکت‌های بزرگ و کوچکی است که خواهان گام برداشتن در مسیر موفقیت و پیشرفت و هم‌سو شدن با بازارهای جهانی هستند.

همه‌ چیز درباره‌‌ی حاکمیت شرکتی  Corporate Governance 

در این مقاله ابتدا تعریفی کلی درباره‌ی حاکمیت شرکتی به شما ارائه خواهیم داد. در واقع، معنای حاکمیت شرکتی را با زبان ساده مرور می‌کنیم و سپس به این مسئله می‌پردازیم که در زمان حاضر، حاکمیت شرکتی در ایران یعنی چه؟ و با چه مقرراتی روبه‌روست. سپس درباره‌ی اصول اصلی حاکمیت شرکتی می‌خوانید و درباره‌ی اخلاق حرفه‌ای در حاکمیت شرکتی نکاتی ارزشمند می‌آموزید.

ما در این مقاله سعی داریم تا ابهامات کلی پیرامون مباحث مربوط به حاکمیت شرکتی را از بین برده و دیدی واضح و کلی درباره‌ی حاکمیت شرکتی و قوانین مربوط به آن برای شما ایجاد نماییم.

 

تاریخچه‌ی حاکمیت شرکتی

در این بخش به تاریچه‌ای کوتاه و کلی درباره‌ی حاکمیت شرکتی که به انگلیسی Corporate Governance خوانده می‌شود، می‌پردازیم. تاریخ ابداع و بکارگیری این اصطلاح به  اوایل سال ۱۹۹۰ میلادی می‌رسد. Corporate Governance  یا همان حاکمیت شرکتی ابتدا در کشورهای انگلیس، آمریکا و کانادا مطرح شد. اما دلیل به وجود آمدن مفهومی با نام حاکمیت شرکتی در این کشورها چه بود؟ دلیل ایجاد نظام حاکمیت شرکتی، حل مشکلات و رسوایی‌ها و فسادهای مالی در شرکت‌های بزرگ دنیا بود. یکی دیگر از دلایل اصلی ایجاد حاکمیت شرکتی، بی‌تأثیر بودن فعالیت‌ها و تصمیم‌های هیئت‌مدیره در روند پیشرفت و موفقیت شرکت‌ها بود. نظام حاکمیت شرکتی با ایجاد قوانین و اصول علمی مدیریتی سعی در برطرف کردن مشکلات ناشی از عدم اثربخشی هیئت مدیره در شرکت‌ها دارد.

حاکمیت شرکتی به زبان ساده

اگر بخواهیم یک تعریف کلی با زبانی ساده از حاکمیت شرکتی برای شما ارائه دهیم، می‌توانیم به این تعریف بسنده کنیم:

حاکمیت شرکتی شامل مجموعه‌ای از روابط بین مدیریت شرکت، هیئت مدیره، سهامداران و سایر ذینفعان است و ساختاری را فراهم می‌نماید که از طریق آن اهداف شرکت تعیین شده و ابزار دستیابی به این اهداف و نظارت بر عملکرد آن مشخص گردد.

در ادامه به جزییات بیشتری درباره‌ی تعریف و کارکرد حاکمیت شرکتی می‌پردازیم. حاکمیت شرکتی به دنبال به کارگیری انواع شیوه‌های انگیزشی در زمینه‌ی مدیریت شرکت‌هاست. حاکمیت شرکتی این شیوه‌ها را با بکارگیری و ایجاد مکانیزم‌هایی دقیق و سالم برای عقد قرارداد، تدوین قوانین و مقررات، طراحی سازمانی، مدیریت جلسات، تعامل هیئت مدیره و .... انجام می‌دهد. حاکمیت شرکتی به تعریف روابط میان مدیران اجرایی، هیئت مدیره، سهام‌داران و سایر طرف‌های ذینفع در یک شرکت می‌پردازد. در واقع حاکمیت شرکتی از دل اهداف شرکت‌ها، ساختاری معین می‌کند تا راه‌های رسیدن به اهداف و افزایش شاخص‌های عملکرد مشخص شود. علاوه بر این، حاکمیت شرکتی مکانیزمی ایجاد می‌نماید تا نظارت بر عملکرد مدیران دقیق‌تر و بهتر صورت گیرد و از طرفی معیارهایی اخلاقی و حرفه‌ای نیز برای این نظارت تعیین می‌نماید.

از دیگر کاربردهای حاکمیت شرکتی، تنظیم برنامه‌ای جامع است که همزمان تأمین‌کننده‌ی کارآیی عملیاتی شرکت‌ها، بازدهی مناسب سرمایه‌گذاری و حفظ حقوق سهامداران باشد. به یاد داشته باشید که حاکمیت شرکتی امروزه در بحث مدیریت شرکت‌ها، تبدیل به امری بسیار مهم از جنبه‌ی اقتصادی و مدیریتی شده است.

در حاکمیت شرکتی ۶ اصل مهم وجود دارد که رعایت و پیشبرد موازی و همزمان این ۶ اصل، ضامن موفقیت اجرایی در حاکمیت شرکتی است. این ۶ اصل مهم عبارتند از:

1. فراهم نمودن بستری مناسب برای اجرای کارآمد اصول حاکمیت شرکتی

2. حمایت از حقوق سهامداران و کارکردهای اصلی مالکیتی

3. رفتاری یکسان و عادلانه با سهامداران و ذینفعان

4. توجه و به رسمیت شناختن نقش ذینفعان در حاکمیت شرکتی

5. شفافیت و افشای اطلاعات

6. مشخص کردن دقیق مسئولیت‌های هیئت مدیره از قبیل کنترل‌های داخلی و..

حاکمیت شرکتی بر پایه‌ی این ۶ اصل مهم ساخته می‌شود بنابراین باید به این اصول پایبند بود و برای اجرای دقیق و درستشان به سراغ افرادی رفت که اشراف و آگاهی کامل برای اجرای این ۶ اصل مهم را دارند.

تعریف حاکمیت شرکتی

همانطور که در مطالب بالا اشاره شد، حاکمیت شرکتی تعاریف متعددی دارد ولی هدف تمامی تعاریف یکپارچه در خدمت ارتقای سازمان و محافظت از سرمایه و اعتماد ذینفعان است. برای درک عمیق‌تر معنای حاکمیت شرکتی، مقاله‌ی تعریف حاکمیت شرکتی را مطالعه فرمایید تا به صورت همه‌جانبه با معنا و مفهوم و تعریف حاکمیت شرکتی آشنا شوید. 

مفاهیم کلیدی در حاکمیت شرکتی

 حاکمیت شرکتی از یک سری مفاهیم کلیدی تشکیل شده است. درک این مفاهیم برای اجرای درست و اصولی حاکمیت شرکتی ضروری است. دانستن مفاهیمی چون مسئولیت محدود، انتقال‌پذیری منافع سهامداران، شخصیت حقوقی، مدیریت متمرکز در اجرای درست و اصولی حاکمیت شرکتی بسیار تأثیرگذار است. شما می‌توانید برای کسب دانش در این‌باره مقاله‌ی اتود درباره‌ی مفاهیم کلیدی در حاکمیت شرکتی را مطالعه کنید.  

هدف نهایی حاکمیت شرکتی چیست؟

هدف نهایی حاکمیت شرکتی تعیین اهداف سالم و روش‌های مناسب رسیدن به این اهداف و در نهایت حفظ حقوق تمامی ذینفعان است.

چهارچوب اجرایی در حاکمیت شرکتی

اجرای درست و دقیق اصول حاکمیت شرکتی نیازمند ایجاد چهارچوبی قوی برمبنای سیاست‌های کاری هر سازمان یا صنعتی است. این چهارچوب با پیروی از مدل‌های گوناگون حاکمیت شرکتی می‌تواند متفاوت باشد. باید این نکته‌ی مهم را به خاطر داشته باشید که حاکمیت شرکتی دارای هیچ‌گونه مدل یا الگوی ثابتی نیست و برمبنای نیاز روز و بازار جهانی و قوانین داخلی سازمانی و سیاست‌ها و قوانین خارج از سازمان می‌تواند متفاوت باشد. برای درک بهتر این موضوع و آشنایی با گام‌های ابتدایی اجرایی حاکمیت شرکتی، پیشنهاد می‌کنیم مقاله‌ی چهارچوب اجرایی در حاکمیت شرکتی را حتما مطالعه بفرمایید. 

حاکمیت شرکتی و هیئت مدیره

نقش هیئت مدیره در روند موفقیت و اجرای درست حاکمیت شرکتی بسیار مهم است. هیئت مدیره از بازیگران اصلی در روند اجرایی حاکمیت شرکتی هستند و از طرفی یکی از مهم‌ترین اهداف حاکمیت شرکتی نیز افزایش بازدهی جلسات هیئت مدیره و اثربخشی تصمیم‌های اتخاذ شده توسط اعضای هیئت مدیره است. درنتیجه آشنایی با وظایف، نقش‌ها و ساختار و ترکیب هیئت مدیره برای پیشبرد اهداف حاکمیت شرکتی اهمیت زیادی دارد. برای افزایش اطلاعات خود در این باره می‌توانید مقاله‌ی اهمیت هیئت مدیره در حاکمیت شرکتی را مطالعه کنید. در این مقاله درباره‌ی معنا، ساختار و ترکیب اعضای هیئت مدیره توضیحات کاملی داده شده است. 

جلسات هیئت مدیره

یکی دیگر از اهداف مهم حاکمیت شرکتی، افزایش عملکرد و بازدهی جلسات هیئت مدیره است. راهکارهایی که حاکمیت شرکتی برای برگزاری هرچه بهتر و شفاف‌تر جلسات هیئت مدیره ارائه می‌دهد بسیار مؤثر هستند. برای مطالعه‌ی بیشتر درباره‌ی جلسات هیئت مدیره و چگونگی آمادگی برای این جلسات به شما پیشنهاد می‌کنیم مقاله‌ی چگونه برای جلسات هیئت مدیره آماده شویم را مطالعه کنید. 

تأثیر حاکمیت شرکتی سالم بر سازمان‌ها و صنایع 

 حاکمیت شرکتی دقیق و سالم، تأثیر به سزایی بر رشد و موفقیت سازمان‌ها و صنایع دارد. از جمله مزایایی که یک حاکمیت شرکتی درست و سالم می‌تواند برای سازمان‌ها و صنایع به همراه داشته باشد می‌توان به بهبود جریان سرمایه، کاهش ریسک، افزایش شهرت، بهبود تصمیم‌گیری، افزایش انگیزه‌ی کارکنان و دیگر موارد اشاره کرد. چنانچه می‌خواهید از تأثیرات حاکمیت شرکتی سالم بر رشد و موفقیت شرکت‌ها و سازمان‌ها بیشتر بدانید می‌توانید با مطالعه‌ی مقاله‌ی تأثیر حاکمیت شرکتی سالم بر سازمان‌ها و صنایع اطلاعات خود را تکمیل نمایید. 

انواع حاکمیت شرکتی

حاکمیت شرکتی دارای ۴ الگوی متفاوت است. در این مقاله به صورت کلی این الگوها را نام می‌بریم و سپس به اختصار هرکدام ازین ۴ الگو را تعریف می‌کنیم:

1. الگوی مبتنی بر بازار

2.الگوی مبتنی بر روابط

3. الگوی درحال گذار

4. الگوی نوظهور

 

الگوی مبتنی بر بازار: 

این الگو در حوزه‌های اقتصادی در بازارهایی با سرمایه‌ی قوی و نقدینگی زیاد به وجود می‌آید ویژگی عمده‌ی الگوی مبتنی بر بازار، پخش بودن حقوق مالکیت در میان سهامداران است. نظام حمایت از سرمایه‌گذاران در این الگو باعث شده تا سهامداران پرتفوی خود را متنوع سازند تا هیچکدام از آنها در موقعیتی قرار نگیرند که مجبور باشند به تنهایی شرکت را اداره نمایند. بنابراین مدیران حرفه‌ای به نمایندگی از سهامداران جهت اداره‌ی شرکت، استخدام می‌شوند. الگوی مبتنی بر بازار حاکمیت شرکتی در کشورهای آمریکا و انگلیس متداول است. مزیت اصلی این الگو آسان شدن جمع‌آوری سرمایه و توزیع ریسک میان سرمایه‌گذاران است. هرچند الگوی مبتنی بر بازار دارای مزیت سرمایه‌ی قوی برای کنترل شرکت و بازار کار آماده برای مدیریت است اما ازسوی دیگر، مشکلاتی نظیر معاملات درونی مدیران، پاداش‌های کلان مدیریت، انتشار اطلاعات کاذب و سوء‌استفاده‌ی مدیران از سهامداران را در پی دارد.

 

الگوی مبتنی بر روابط: 

این الگو متمرکز بر مالکیت و بازار سیال سرمایه است. در این الگو، سهامداران نهادی به جای سهامداران جزئی، مالک شرکت هستند. سهامداران نهادی مانند ‌بانک‌ها، شرکت‌های هلدینگ و سایر سهامداران کلان به خاطر نفوذ بالا در تصمیمات هیأت مدیره و مدت طولانی سهامداری تا حدود زیادی هزینه‌ها و معایب داشتن نماینده از سوی سهامداران را از بین می‌برند. کشورهای ژاپن، کره، فرانسه و آلمان مثال‌هایی از این نوع حاکمیت شرکتی هستند.

 

الگوی در حال گذار:

 در این الگو بازار سرمایه ضعیف و غیرفعال است و شرکت‌ها از شکل دولتی به تدریج به شرکت‌های دارای سهامداران جزء تبدیل می‌گردند. این مدل در کشورهای اروپای مرکزی و شرقی و سایر کشورهای در حال توسعه اجرا می‌شود. اما شرکت‌های خصوصی‌سازی شده در این کشورها، همان مشکلات اداری و بوروکراسی قبل از واگذاری را دارند، چرا که فقط مالکیت آن‌ها تغییر کرده ولی ترکیب کارکنان و فرهنگ‌های حاکم بر سازمان بدون تغییر باقی مانده است.

 

الگوی نوظهور: 

این الگو حالت مطلوب در حاکمیت شرکتی به حساب می‌آید و در حقیقت تلفیقی از نقاط مثبت سایر الگوها است. ویژگی‌های مثبت الگوی نوظهور عبارتند از بازار سرمایه‌ی فعال، تبدیل موفق شرکت‌های دولتی به شرکت‌های خصوصی، وجود الگوهای مبتنی بر روابط و همچنین الگوهای مبتنی بر بازار، وجود بازارهای نوظهور مدیریت، نظام‌های حقوقی رسمی و کارکردی و وجود شرکت‌های خانوادگی و عمومی.

 برای دریافت pdf مهم‌ترین و جدیدترین مقالات حاکمیت شرکتی در خبرنامه‌ی اتود عضو شوید. 

حاکمیت شرکتی و توسعه پایدار

توسعه‌ی پایدار و اهداف ۱۷ گانه‌ی  آن امروزه یکی از مهم‌ترین دغدغه‌های سازمان‌ها و شرکت‌های بزرگ است. چگونگی دستیابی به این اهداف نیازمند برنامه‌ریزی کوتاه‌مدت و بلند‌مدتی است به دقت و بااستفاده از علم روز اجرایی شود. اجرای درست حاکمیت شرکتی دستیابی به اهداف توسعه پایدار را تسهیل و تسریع می‌نماید. این تأثیر به گونه‌ایست که امروزه در اکثر سازمان‌ها و صنایع پیشرفته و به‌روز از مفهوم ESG بسیار استفاده می‌شود. واژه‌ی ESG مخفف سه کلمه‌ی انگلیسی Enviromental  به معنای محیط‌زیست، Social به معنای مسئولیت اجتماعی و Governance  به معنای حاکمیت شرکتی اشاره دارد. در واقع ESG  مخفف سه معیار اصلی عملکرد شرکت‌ها در راستای توسعه‌ی پایدار است که به سه حوزه‌ی محیط‌زیست، مسئولیت اجتماعی و حاکمیت شرکتی اشاره دارد. در این‌باره و تأثیر حاکمیت شرکتی در رسیدن به توسعه پایدار می‌توانید مقاله‌ی حاکمیت شرکتی و توسعه پایدار را در بلاگ اتود مطالعه کنید. 

مزایای حاکمیت شرکتی:

حال که تاریخچه، تعریف و انواع الگوهای حاکمیت شرکتی را مرور کردیم وقت آن است که به مزیت‌ها و اثربخشی‌های حاکمیت شرکتی بپردازیم. حاکمیت شرکتی مزیت‌های فراوانی دارد که شاید مهم‌ترین آن، محکم و مطمئن شدن ریل پیشرفت و موفقیت شرکت‌هاست. مهم‌ترین مزایای حاکمیت شرکتی عبارتند از:

• رشد سرمایه‌گذاری پایدار
• افزایش کارآیی و کارآمدی عملیاتی
• جذب و تخصیص بهینه‌ی منابع
•  استیفای حقوق ذینفعان مختلف
• جلب اعتماد سرمایه‌گذاران

این مزایا به ویژه مزیت تمرکز حاکمیت شرکتی بر سرمایه و حقوق سهامداران و ذینفعان سبب شده تا به کارگیری نظام حاکمیت شرکتی در شرکت‌های بزرگ و موفق امروزی ضروری شود.

نتیجه‌گیری:

مفهوم حاکمیت شرکتی، امروزه به عنوان یکی از مهم‌ترین اصول مدیریتی و اقتصادی توسط شرکت‌ها و سازمان‌ها برای دستیابی به موفقیت و ایجاد هم‌سویی با بازارهای جهانی به کار می‌رود . حاکمیت شرکتی، از ایجاد یک ساختار منظم و روابط تعریف‌شده میان مدیریت، هیئت‌مدیره و ذینفعان به منظور تعیین اهداف شرکت، راه‌های رسیدن به آن اهداف و نظارت دقیق بر عملکرد هیئت مدیره و دیگر بازیگران اصلی در مدیریت شرکت‌ها تشکیل شده است. این ساختار بر پایه‌ی اصولی چون شفافیت، احترام به حقوق سهامداران، مسئولیت‌پذیری هیئت‌مدیره و رعایت اخلاق حرفه‌ای قرار دارد که رعایت این اصول می‌تواند به بهبود کارآیی و افزایش سرمایه‌گذاری‌های پایدار منجر شود. نظام حاکمیت شرکتی مبتنی بر چهار الگو می‌باشد که از الگوی مبتنی بر بازار تا الگوی نوظهور را شامل می‌شود و بررسی مزایای این الگوها، بر اهمیت تطبیق شرکت‌ها با این اصول برای جذب سرمایه‌گذاران و تضمین پایداری و موفقیت در بازارهای رقابتی اهمیت ویژه‌ای دارد.

اتود، برای فراهم نمودن امکان‌ مشاوره و انواع خدمات در زمینه‌ی حاکمیت شرکتی همراهی مطمئن برای شما خواهد بود.

پژوهش و تألیف: شکیبا شخصیان