حاکمیت شرکتی و توسعه پایدار

در این مقاله با مفهومی بسیار مهم در بررسی اثرگذاری و عملکرد شرکت‌ها، سازمان‌ها و صنایع آشنا می‌شوید.

ESG چیست؟

واژه‌ی ESG مخفف سه کلمه‌ی انگلیسی Enviromental  به معنای محیط‌زیست، Social به معنای مسئولیت اجتماعی و Governance  به معنای حاکمیت شرکتی اشاره دارد. در واقع ESG  مخفف سه معیار اصلی عملکرد شرکت‌ها در راستای توسعه‌ی پایدار است که به سه حوزه‌ی محیط‌زیست، مسئولیت اجتماعی و حاکمیت شرکتی اشاره دارد. در این مقاله تمرکز ما روی معیار سوم یعنی حاکمیت شرکتی یا سازمانی است. ما سعی می‌کنیم در این مقاله مروری داشته باشیم بر چگونگی تأثیرگذاری روزافزون سرمایه‌گذاران برحاکمیت شرکتی از طریق تعامل با شرکت‌های دیگر و در نهایت اثر مجموع این عملکردها بر جهان امروز.

توسعه‌ی پایدار و حاکمیت شرکتی 

برای ایجاد دنیایی پایدارتر، کسب‌وکارها در خط مقدم قرار دارند. برای کمک به بهبود جهانی پس از همه‌گیری کوید ۱۹ و مقابله با چالش عظیم تغییرات آب‌وهوایی، شرکت‌ها به ساختارهای مستحکمی نیاز دارند. حاکمیت شرکتی در این دهه اهمیت بسیاری خواهد داشت، زیرا تعیین می‌کند که شرکت‌ها چگونه اداره می‌شوند و پاسخ‌گویی آن‌ها به چالش‌های روز تا چه اندازه مؤثر خواهد بود.

هنگامی که مفهوم ESG وارد استراتژی‌های سرمایه‌گذاری شد، حاکمیت شرکتی اغلب نقطه‌ی شروع بود؛ عمدتاً به این دلیل که سرمایه‌گذاران درک می‌کنند که حاکمیت، عامل اصلی غیرمالی است که بر عملکرد مالی تأثیر می‌گذارد.

مطالعه‌ای که در سال ۲۰۱۹ توسط مؤسسه‌ی Diligent انجام شد، نشان داد که یک‌پنجم برتر عملکرد در زمینه‌ی حاکمیت شرکتی در شاخص S&P 500، در دو سال، ۱۵ درصد بهتر از یک‌پنجم پایین‌تر عمل کرده‌اند. همچنین این مطالعه مشخص کرد که «شرکت‌هایی که بحران‌های شرکتی ناشی از نقص حاکمیت داشته‌اند، به‌طور متوسط یک سال پس از بحران‌های مربوط به حاکمیت شرکتی، ۳۵ درصد از رقبای خود در صنعتشان عقب افتادند و تقریباً ۴۹۰ میلیارد دلار از ارزش سهامداران خود را از دست دادند».  مطالعه‌ی Diligent در زمینه حاکمیت شرکتی گزارش داد که دو سال پس از تجربه‌ی یک بحران شرکتی، شرکت‌ها تقریباً ۲۵۰ میلیارد دلار از ارزش سهامداران خود را از دست داده و به‌طور متوسط ۴۵ درصد کمتر از رقبای خود در صنعت عمل کرده‌اند.

علیرغم هزینه‌های احتمالی، تعداد شگفت‌آوری از مدیران معتقدند که هیئت مدیره آن‌ها درک خوبی از نحوه‌ی مدیریت بحران ندارد. طبق نظرسنجی سالانه‌ی مدیران شرکتی PwC در سال ۲۰۲۰، تنها ۳۷ درصد از مدیران می‌گویند که هیئت مدیره آن‌ها درکی درست و تسلطی خوب بر برنامه‌ی مدیریت بحران شرکت دارند.

نیاز به حاکمیت شرکتی درست و مسئولانه همچنین در اهمیت روزافزون آن در میان سرمایه‌گذاران بازتاب یافته است. طبق گزارش مک‌کنزی، درخواست‌های مرتبط با حاکمیت شرکتی یا سازمانی از سوی سرمایه‌گذاران در سراسر جهان طی دهه گذشته ۵,۰۰۰ درصد افزایش داشته است — با رشد سالانه ۴۹ درصد — و از تنها ۲۷ درخواست در سال ۲۰۰۹ به حدود ۱۴۰۰ مورد در سال ۲۰۱۹ رسیده است. به طور تقریبی، ۷۰ درصد از تمامی درخواست‌های سرمایه‌گذاران در طول دهه‌ی گذشته بر حاکمیت شرکتی تمرکز داشته است.

ایزابل دو گاووتی، معاون مدیر صندوق Framlington در AXA Investment Managers می‌گوید: «حاکمیت اولین ستونی است که باید برقرار باشد تا ما بتوانیم تصمیم سرمایه‌گذاری بگیریم.» بر اساس پژوهش MSCI، «ریسک‌های مرتبط با حاکمیت شرکتی ممکن است تأثیری فوری‌ بر قیمت سهام داشته باشند تا مسائل اجتماعی یا محیط‌زیستی» در واقع با این جمله می‌توان اولویت معیار حاکمیت شرکتی در ESG را بر دو معیار دیگر به خوبی مشاهده کرد.

ایرفان پاتل، تحلیلگر حاکمیت شرکتی در AXA IM تأکید می‌کند که تلاش‌ها برای پرداختن به مسائل محیط‌زیستی و اجتماعی مورد توجه سرمایه‌گذاران باید در چارچوب یک ساختار قوی حاکمیتی ادغام شوند تا موفقیت‌آمیز باشند. او می‌گوید: «شرکت‌هایی که خوب مدیریت می‌شوند در بلندمدت عملکرد بهتری دارند و برای بهره‌گیری از فرصت‌های جدید بهتر قرار دارند. در عین حال، بسیاری از بزرگترین رسوایی‌ها و فسادهای مالی و اخلاقی به دلیل ساختارهای ضعیف حاکمیتی رخ داده‌اند.» که نشان از اهمیت ندادن به مفهوم حاکمیت شرکتی است.

در نتیجه تمرکز روزافزون بر ESG، ساختارهای حاکمیت شرکتی تحت بررسی دقیق‌تری قرار گرفته‌اند و شرکت‌ها تحت فشار بیشتری برای توضیح هدف خود هستند. در سال ۲۰۱۹، "Business Roundtable" ایالات متحده که سال‌ها معتقد بود هدف اصلی شرکت‌ها کسب سود برای سهامداران است، بیانیه‌ای جدید در مورد هدف شرکت‌ها منتشر کرد که اعلام می‌دارد: «آمریکایی‌ها سزاوار اقتصادی هستند که به هر فرد امکان موفقیت از طریق سخت‌کوشی و خلاقیت و زندگی با معنا و کرامت را بدهد. هر یک از ذینفعان ما – در اینجا منظور مردم آمریکا هستند -  نقشی اساسی و مهم دارند. ما متعهد به ارائه‌ی ارزش به همه آن‌ها هستیم، به امید موفقیت آینده‌ی شرکت‌ها، جوامع و کشورمان»

پاتل می‌گوید: «این موضوع برای ما طی سال‌های اخیر کانون توجه بوده است—پرسیدن از شرکت‌ها، اساساً اینکه چرا وجود دارند؟ هدف شما چیست، اثر شما چیست؟ دیگر تنها به بازدهی سهامداران محدود نمی‌شود. سرمایه‌گذاران بیشتری اکنون در مورد این موضوع از شرکت‌ها سؤال می‌کنند. ما می‌خواهیم آن‌ها به جایگاه خود در جامعه، به طرز ارزشمندتر و گسترده‌تری فکر کنند.»

البته باید این نکته را هم درنظر داشت که بررسی دقیق و افزایش‌یافته در موضوع حاکمیت شرکتی تا حدی پاسخی به فشار از سوی مالکان دارایی است که مدیران سرمایه به نمایندگی از آن‌ها سرمایه‌گذاری می‌کنند. پاتل اضافه می‌کند: «مشتریان ما دیگر فقط نمی‌پرسند که آیا ما عضو اصول سرمایه‌گذاری مسئولانه (PRI) هستیم، بلکه سوالات آنان اکنون بسیار عمیق‌تر شده است؛ آن‌ها می‌خواهند بدانند چگونه رأی می‌دهیم، چگونه با شرکت‌ها تعامل می‌کنیم و چگونه با دیگر سرمایه‌گذاران همکاری داریم.» و این مسئله گویای اهمیت حاکمیت شرکتی برای تمامی ذینفعان است.

همه‌گیری ویروس کرونا اهمیت اطلاعات ESG و روندهای مرتبط با آن را تقویت کرده است. هانس استوتر، رئیس جهانی سرمایه‌گذاری‌های اصلی در AXA IM، می‌گوید: «باورهای ESG ما در دوران همه‌گیری، بیشتر از قبل مورد توجه قرار گرفته‌اند. ما می‌خواهیم شفافیت در سرمایه‌گذاری‌ها ایجاد کنیم تا مشتریان بتوانند اطمینان حاصل کنند که دارایی‌هایشان با ارزش‌های خودشان همخوانی دارد.»

ما اکنون در دهه‌ی گذار هستیم و دهه‌ی گذار نیازمند رویکردی فعال‌تر و تعاملی‌تر به سرمایه‌گذاری است. دو گاووتی می‌گوید: «ما وارد مرحله‌ای می‌شویم که در آن از آرا و نظرات خود به شکل‌های جدیدی برای تأثیرگذاری در تصمیم‌گیری‌های مدیران استفاده خواهیم کرد. به عنوان سرمایه‌گذاران مسئول، وظیفه داریم که در دوره‌ای از مسئولیت خود هنگامی که مدیریت سهام ذینفعان را برعهده داریم، شرکت‌ها را زیر نظر بگیریم و با آن‌ها تعامل داشته باشیم.»

یکی از مهم‌ترین اصول حاکمیت شرکتی نحوه‌ی درست و سالم تعامل با شرکت‌ها است. تعامل با شرکت‌ها کلیدی است تا به آن‌ها در شناسایی و کاهش ریسک‌هایی که با آن مواجه هستند، کمک کند؛ تعامل براساس اصول حاکمیت شرکتی به شرکت‌ها امکان می‌دهد که فرصت‌های جدیدی را شناسایی کنند. در بخش انرژی، شرکت‌هایی که تمرکز خود را از سوخت‌های فسیلی به انرژی‌های تجدیدپذیر تغییر داده‌اند، رشد و موفقیت قابل توجهی داشته‌اند، در حالی که شرکت‌های نفت و گاز به دلیل ارتباط با آلودگی و انتشار CO2 با کاهش ارزش مواجه شده‌اند.

برای مثال، در اواخر آوریل ۲۰۲۰ میلادی، برای اولین بار در تاریخ، قیمت قرارداد آتی نفت به زیر صفر سقوط کرد. و در اکتبر سال گذشته، شرکت NextEra Energy Inc.، بزرگترین تأمین‌کننده‌ی انرژی بادی و خورشیدی جهان، برای مدت کوتاهی از شرکت Exxon Mobil Corp.، که زمانی بزرگترین شرکت عمومی جهان بود، از نظر ارزش بازار پیشی گرفت. این اتفاق یک بار رخ نداد. به گفته‌ی بلومبرگ، شرکت‌های Enel، Iberdrola اکنون بیشتر از شرکت‌های نفتی هم‌رده‌ی خود ارزش دارند، که نشان‌دهنده‌ی افزایش علاقه‌ی سرمایه‌گذاران به سرمایه‌گذاری در انرژی پاک است.

پاتل می‌گوید: «اگر در زمینه ESG کند باشید، بعید است که از تغییرهای پیش‌رو بهره‌مند شوید. اما برای شرکت‌هایی که در موقعیت مناسبی قرار دارند، فرصت‌های بزرگی وجود دارد.» با این حال، سهامداران باید انتظارات خود را به‌طور شفاف بیان کنند. او اضافه می‌کند: «اغلب از شرکت‌ها می‌شنویم که مشخص نیست سهامداران چه می‌خواهند.»

 AXA IM  به‌وضوح مسائل فوری و مهم برای سرمایه‌گذاران را مشخص کرده است، اما در برابر رویدادهای غیرمنتظره مانند همه‌گیری نیز رویکرد پویا و تطبیقی در حوزه ESG دارد. استوتر، با اشاره به همکاری AXA IM با بنیاد دسترسی به دارو، توضیح می‌دهد: «ما توانستیم در بخش مراقبت‌های بهداشتی فشار سرمایه‌گذار را اعمال کنیم. اطمینان دادیم که شرکت‌ها بدانند از آن‌ها انتظار همبستگی داریم — از جمله اشتراک ظرفیت تولید و دانش فکری — در مبارزه با ویروس کرونا.» و این تنها یکی از نتایج بکارگیری درست و اصولی حاکمیت شرکتی در معیار ESG  است.

استوتر اضافه می‌کند: «اندازه و مقیاس ما به ما قدرت نفوذ می‌دهد و تجربه‌ی عمیق ما به این معناست که می‌دانیم چگونه این نفوذ را با دقت به‌کار ببریم. برای ما، تعامل می‌تواند همین حالا مشتریان ما را از ریسک‌های ESG محافظت کند و به صنایع کمک کند تا به سوی آینده‌ای پایدار حرکت کنند که در آن همه می‌توانند شکوفا شوند.»

باید به خاطر داشت که تعامل زمان می‌برد، به ویژه در برابر یک چالش جهانی بهداشتی که روز به روز تغییر می‌کند. پاتل اشاره می‌کند: «ما پنج سال با یک بانک آمریکایی تعامل داشتیم تا تغییراتی که نیاز داشتیم را پیاده‌سازی کند. تعامل به‌سرعت به موفقیت نمی‌رسد.» و این نکته‌ای‌ست که باید درباره‌ی بکارگیری حاکمیت شرکتی سالم و دقیق نیز بدانید؛ اصول و استراتژی‌های حاکمیت شرکتی به سرعت به موفقیت نمی‌رسند و باید در بازه‌های زمانی مختلف، روند تأثیرگذاری آن را بررسی کرد.  

سرمایه‌گذاران همچنین باید اطمینان حاصل کنند که پیام‌رسانی آن‌ها در سراسر کلاس‌های دارایی و سبک‌های سرمایه‌گذاری سازگار است. پاتل می‌گوید: «مسائل ESG بر عملکرد یک شرکت در تمام کلاس‌های دارایی تأثیر می‌گذارد و مالکیت فعال تنها به سهام محدود نمی‌شود. در گذشته، بین سرمایه‌گذاران فعال و غیرفعال تفاوت وجود داشت، اما اکنون حتی مالکان جهانی که در هر شرکتی در یک معیار سرمایه‌گذاری کرده‌اند نیز رویکرد فعالی نسبت به تعامل دارند.»

عوامل مختلفی دست به دست هم داده‌اند تا به سرمایه‌گذاران کمک کنند که در مسائل ESG تعامل موثرتری داشته باشند. مقرراتی مانند دستورالعمل گزارش‌دهی غیرمالی اتحادیه اروپا و ابتکارات افشاسازی نظیر کارگروه افشای اطلاعات مرتبط با تغییرات اقلیمی (TCFD) اطلاعات بیشتری را در اختیار سهامداران قرار می‌دهند. پنج سازمان استانداردهای پایداری—SASB، IIRC، CDSB، GRI و CDP—تعهد داده‌اند که با همکاری، این اطلاعات را قابل مقایسه‌تر کرده و گزارش‌دهی و افشاسازی‌ها را هماهنگ‌تر و استانداردتر سازند.

در همین حال، فناوری‌های دیجیتال مانند تحلیل کلان‌داده، هوش مصنوعی و یادگیری ماشین به سرمایه‌گذاران کمک می‌کنند تا درک بیشتری از حجم رو به رشد داده‌هایی که توسط شرکت‌ها تولید می‌شود، پیدا کنند. به گفته‌ی S&P:«هوش مصنوعی (AI) به سرمایه‌گذاران این امکان را می‌دهد که اطلاعات بیشتری نسبت به قبل جمع‌آوری و تحلیل کنند و ریسک‌ها و فرصت‌های مرتبط با محیط زیست، مسئولیت اجتماعی و حاکمیت شرکتی را بهتر در نظر بگیرند.»

این مقاله را با این جملات به پایان می‌بریم تا یک‌بار دیگر اهمیت بسیار زیاد حاکمیت شرکتی در دستیابی به دنیایی پایدارتر را گوشزد کرده باشیم؛

حاکمیت شرکتی در قلب استراتژی سازمان شما قرار دارد. نحوه‌ی اجرای این استراتژی توسط تیم‌های مدیریتی که در تعامل و هماهنگی با سهامداران و ذینفعان است مربوط می‌شود. اگر حاکمیت شرکتی به خوبی انجام نگیرد، می‌تواند تأثیر مخربی بر ارزش افزوده و پایداری سازمان داشته باشد.

از وبسایت: https://www.diligentinstitute.com

 ترجمه: شکیبا شخصیان